Vücudunun üst kısmı kum rengi, alt kısmı ise solgun, pembemsi renktedir. Gaganıngövdeyle birleştiği yer ise sarı renktedir. Kuyrukları kırmızımsı-kahverengidir ve uç kısmında daha koyu renk bir band vardır. Boyları 15-16.5 cm. kadardırlar.

Davranış

Tohumlarla ve böceklerle beslenirler, üreme mevsimlerinde ise özellikle böceklerle beslenirler. Verimsiz taşlı alanlarda yerel hareketlerin dışında yerleşiktirler ve düz kumdan kaçınırlar. Yuvası, bir kaya çatlağında yerde veya taşların arasındadır, 3-4 yumurta koyarlar. Eşeyler benzerdir ama oldukça büyük coğrafi değişme vardır.





BOĞMAKLI TOYGAR

Özellikler

Boğmakları belirgin ve iricedir. Uçarlarken kanat altları koyu renk görülür. Kanat uçları yuvarlaktır. Gagaları kalınca ve iridir. Boyları 17.5-20 cm. kadardır. 4-5 yumurta bırakırlar. Çoğunlukla çizgili grimsi-kahverengi yukarısı ve beyaz aşağısı ve göğüs kenarlarında büyük siyah yamaları vardır. Beyaz bir kaş bölgesi bulunur.

Beslenme

Tohumlarla beslenirler, buna ilaveten üreme zamanlarında böceklerle de beslenebilirler. Üreme mevsimi dışında toplu halde yaşarlar.

Yayılışlar

Batı ve orta Anadolu'da yaygındırlar.





BOZKIR TOYGARI

Özellikler 

Gagaları ince-sivri uçlu ve kuvvetllidir. Boyları 14 cm. civarındadır. Yere yaptığı yuvasına 2-3 arasında yumurta bırakır. Eşeyler birbirine benzerdir. Bayağı toygar'dan daha küçük ve soluktur. Vücudunun üstü koyu grimsi-kahverengi ve çizgili, alt kısmı beyaz, kuyruğu koyu renktir. Boynunun her iki yanında da koyu renk yamalar görülür. Bazılarında pas rengi taç vardır.

Beslenme

Tohumlar ve böceklerle beslenir.

Yayılış

Kuru, açık arazilerin ve ekili alanların yerleşik kuşudur.





ÇORAK TOYGARI

Özellikleri

Soluk ve gri tonlarındadırlar. Küçük ve ince yapılıdır. Yukarısı koyu-çizgili grimsi kahverengi, aşağısı beyazdır. Soluk bir kaş bölgesi vardır. Gagaları kısa ve küttür. Boyları 13-14 cm'dir. Gagaları kalınca ve küttür. Yere yaptığı yuvasına 2 ya da 3 yumurta bırakır.

Davranış

Tohumlar ve böceklerle beslenir. Kuru, açık arazilerde, tercihen kurak topraklarda yerleşirler.





TEPELİ TOYGAR

Özellikleri

Boyları 16-18 cm'dir. Büyük kanatlıdırlar. Uçuş sırasında kanat altları kırmızımsı görülür. Göğsünde ince, koyu renk çizgiler bulunur. Üst kenarı kıvrık şekilde olan gagaları vardır. Sesi gür, ötüşü trii-lii-piyoo şeklindedir.

Beslenmeleri

Tohum, dane, yeşil bitkiler ve böceklerle beslenirler.

Yayılışları

Türkistan'ın batısında ve Güney Rusya’da üremek için kuluçkaya yatarlar. Türkiye'de Rusya sınırına yakın bölgelerde kışı geçirirler. Kırlar, stepler, taşlık araziler yaşam alanlarıdır.





ORMAN TOYGARI 

Özellikleri

Boyları 13.5-15 cm civarında olup, ağaçlar, fundalıklar ve açık ormanlık alanlarda yaşayan uzun bir kuşdur. Kanatları geniş, kuyrukları kısadır. Bir defada 6 yumurta bırakırlar. Sıradan bir türdür, vücudunun üst kısmı kahverengi alt kısmı soluktur. Gözlerinin üzerinden enseye kadar uzanan açık renk çizgiler görülür. Kuyruklarının uçları beyazdır.

Beslenme

Tohum ve böceklerle beslenirler.





BAYAĞI TOYGAR

Özellikleri

18-19 cm boyunda bozkırlar ve tarlalarda, çoğunlukla yerde yaşayan ötücü bir kuş türüdür. Üreme döneminde kanat çırparak havada asılı kalır ve bu şeklideyken öter. Sürekli, yumuşak ve melodik bir ötüşü vardır. Bir defada 3-6 yumurta bırakır. Kısa, küt bir ibiği ve kısa, kalın, sivri bir gagası vardır. Gövdesinin üst kısmı kahverengi tonlarında, alt kısmı ise beyazdır.

Beslenme

Tohum, dane, salyangoz ve böceklerle beslenir.





KULAKLI TOYGARA

Özellikleri

Gözlerinin çevresinde siyah bir leke vardır. Kanatları koyu renklidir. Bir defada 2-5 yumurta bırakırlar.

Beslenme

Tohum ve böceklerle beslenirler. 

Yayılışı

Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'da yayılış gösterir. Ülkemizde de yaygın olarak görülürler.





KUM KIRLANGICI

Kum kırlangıcı (Riparia riparia), kırlangıçgiller (Hirundinidae) familyasından bir kırlangıç türüdür.

Avrupa ve Amerika'da yaşayan 12 cm uzunluğundaki kum kırlangıcı, ev kırlangıcına benzerse de üst bölümleri siyah değil, çok koyu boz kahverengidir. Açık arazide, özellikle su yakınlarında bulunur. Yerleşim birimlerinde görülmeyen bu tür, koloni halinde kumlu toprakta kovuklar açıp suvatlarda yuva yapar. Yazın Türkiye'nin her bölgesinde görülür.





KAYA KIRLANGICI

Özellikleri

14-15 cm uzunluğunda, sırtı koyu kahverengi, göğsü ise açık renklidir. Kuyruğundaki teleklerde siyah üzerine beyaz lekeler bulunur. Geniş, sivri uçlu kanatları vardır. Kum kırlangıcına benzer, ama ondan daha büyüktür ve göğüs bandı bulunmaz. Uçuşu hızlı ve çeviktir, beslenirken böcekleri havada kıskıvrak yakalar.

Yaşam şekli

Kaya kırlangıçları, gagalarında topladığı çamurlardan, inşa ettiği küre biçimdeki yuvasına 3-5 arası yumurta koyar. Normal olarak dağ evlerinde, uçurum çıkıntılarının altında yuva yapar ama bazen binalar ve otoyol köprülerinde yuva yaptığı görülür. Büyük beslenme sömürgeleri oluşturmaz, ama üreme mevsiminin dışında toplu halde yaşarlar.

Dağılımı

Güney Avrupa, Akdeniz ve Güney Asya'nın dağlarında görülür. Birçok Avrupalı türleri yerlidir, ama bazı kuzeyde beslenenler ve Asyalı olanlar göçmendir. Kuzey Afrika veya Hindistan'da kışlarlar.





KÜÇÜK KAYA KIRLANGICI

Özellikler

12-15 cm büyüklüğündedirler. Çoğunlukla toprak-kahverengi kuş tüyü vardır, soluk bir boğaz, göğüs ve kanat altı örtü tüyleri ve uçuşta kuyruğunda beyaz "pencereleri" gösterirler. Eşeyler benzerdir.

Davranış

Kırlangıçların çoğundan farklı olarak, çoğunlukla sudan uzakta bulunurlar ama tropikal ormanlardan kaçınırlar. Kır kırlangıcı gibi bir yuva inşa ederler. Yuva ufak çamur toplarıyla inşa edilir ve ot veya tüylerle doldurulur. Yuva, uçurum çıkıntılarının altında, doğal yerlerde veya binalar gibi insan yapımı yapılarda inşa edilebilir. Yuva, sonraki kuluçkaya yatmak için veya daha geç yıllarda tekrar kullanılabilir. Tipik olarak bir defada kuluçkaya yatırılan yumurta sayısı iki veya üç yumurtadır, kahverengi ve gri lekelerle beyazdır ve dişi tarafından 16-19 gün boyunca yumurtadan yavru çıkana kadar yalnız kuluçkaya yatırılır. Her iki ebeveyn sonra yavruları beslerler. Yavrular ilk uçuştan sonra tünemek için yuvaya dönerler. Bu tür, yalnız bir üreyicidir ve toplu halde yaşamazlar ama küçük gruplar bir arada uygun habitatta yakın görülebilir.





KIR KIRLANGICI

Kır kırlangıcı (Hirundo rustica), kırlangıçgiller (Hirundinidae) familyasından bir kırlangıç türüdür.

Boyları 17-21 cm'dir. Üst tarafları parlak, koyu mavi renktedir. Uzun, çatallı bir kuyruğu vardır. 4-5 yumurta bırakırlar. Böceklerle beslenirler. yuvaladıklerı yerler:eski harebeler balkonlar ahırlar yerlesim yerlerine yakın yerlerde yasarlar cok ii bi ötücüdür yaz mevsiminde türküyenin sıcak yerlerinde gecirirler yılda 3-4 dafa kuluckaya yatarlar. kulucka dönemi 3 haftadır.çiftleşme zmanın da eslerine cok güzel kur yaparlar.





KIZIL KIRLANGIÇ

Kızıl kırlangıç (Hirundo daurica), kırlangıçgiller (Hirundinidae) familyasından sırtı ve kanadı koyu, kuyruk sokumu açık kızıl-kirli sarı renkli bir kırlangıç türüdür.

Pas kızılı renkli yüzünün ve boyun halkasının üst tarafında koyu mavi tepesi vardır; alt tarafı kirli sarı rengidir, boğazı koyu renk değildir, kıçı ve kuyruğunun tamamı siyah, kuyruk telleri kalın ve içe kıvrıktır. Uçuşu kırlangıçtan daha serttir, kanatlarını kırmadan düz tutar ve döne döne, doğanlar gibi uzun süzülüşler yapar. Sesi çatlak, genizden gelen ve kesik kesik ya da uzun bir ‘çiit, çiriit’.





EV KIRLANGICI

Özellikleri

Erişkin ev kırlangıcının tepe ve sırt kısmı parlak mavidir, sırt kısmındaki mavilik kuyruk sokumuna gelmeden bir bantla sona erer. Kuyruksokumu ve göğüs kısmı bembeyazdır. Kanatlar kahverengi uzun ve sivri; kuyruk çatallıdır. Kısa bacak ve ayak parmakları, beyaz tüylerle kaplıdır. Gagası siyahtır.

Yaşam şekli

Ev kırlangıçları diğer kırlangıç türlerinden birkaç gün sonra Avrupa'ya varır. Bu genellikle Nisan ayına denk gelir. Sabit olarak önceki yıl inşa ettikleri yuvalara geri dönerler ve yuvayı onarır veya yeni bir tanesini yuvanın yakınına yaparlar. Kırlangıçların ilkbahar ve sonbaharda yaptığı göçlerde uğrak yerleri farklıdır. Ötüşü "Z" biçiminde ıslıklı bir cıvıltıdır.

Ev ve binalar olmadan önce bu kuşlar uçurum ve mağaralarda yuva yapardı; ama hala uçurum kenarlarında yuva kuran kolonilere rastlanılmaktadır.

Dağılımı

Ev kırlangıcı, Avrupa'daki yayılış sahasında kır kırlangıcıyla birlikte görülür ve kışı tropik Afrika'da geçirirler.





RİCHARD İNCİR KUŞU

Özellikleri

Yetişkin bir Richard incir kuşunun boyu 17-20 cm olup, diğer yandan sıradan görünümü olan türün genelde üst kısmı kahverengi, alt kısmı ise soluktur. Bacakları ve kuyruğu uzun olup, koyu gagası yine uzundur. Sıklıkla çok dik vaziyette durur. Düz ve güçlü uçuşu vardır.

Dağılımı

Sibirya'nın açık otluk alanlarında ürerler. Güney Asya, Doğu Afrika ve Avustralya'nın açık alçak bölgelerine, uzak mesafeli göç ederler. Ender olarak Batı Avrupa'da görülür.





KIR İNCİR KUŞU

Yerleşimi

Genellikle Avrupa ve Asya'nın ılıman kesimlerinde ve kuzeybatı Afrika'da yerleşim gösterirler. Kışları tropikal Afrika'ya ve Hindistan'a göç ederler.

Fiziksel özellikleri

İri bir kuştur, 16,5-18 cm uzunluğunda, diğer akrabalarından farksız olarak yerle aynı renkte, üst taraf kumsu kahverengi, alt tarafı solgundur. Görünümü mahmuzlu incir kuşuna benzerdir, fakat daha küçük boyu, kısa bacakları ve kısa, koyu renkli gagasıyla ondan ayrılır.

Yaşam şekli

Uçuşu güçlü ve düzdür, uçuş sırasında karakteristik "schip" ötüşü ve daha yükseğe havalanması da, onu mahmuzlu incir kuşundan ayıran özelliğidir.

Kuş akrabaları gibi böcekçildir. Üreme mevsiminde, kuru açıklık arazilere, yarı çölümsü bölgelere yuvasını yapar. Yuva yerdedir, yumurta sayısı 4-6 kadardır.





AĞAÇ İNCİR KUŞU

Fiziksel özellikleri

Küçük, çayır incir kuşuna benzer bir kuştur. Üst tarafı kahverengi çizgili, alt tarafta karın ve göğüs beyaz üzerine siyah izler taşır. Çayır incir kuşuna göre daha kalın bir gagası ve alt tarafında göğüs sarılığı ve beyaz karın kısmı arasında daha büyük bir açıklığı vardır. Ağaç incir kuşları çoğunlukla ağaçlardaki tüneklerinde bulunurlar.

Yaşam şekli

Ötüşleri güçlü bir spek şeklinde, akrabalarının zayıf ötüşlerine benzemeyen niteliktedir. Bu ötüşüyle kuş, ağaçtan kısa süreliğine havalanır ve keskin kanatlarını paraşüt gibi aşağı inmek için kullanır ve şakımasını tamamlar.

Yuvaları açık fundalıklara ve çalılıklar içlerine bulunur. Yuvasını yere yapar ve içine 4-8 yumurta bırakır. Bu tür akrabaları gibi böcekçildir, fakat tohumlarla da beslenebilir.

Yerleşimi

Avrupa'nın ılıman batı kesimleri ve orta Asya'da yerleşim gösterir. Uzun mesafeli olarak kışları Afrika'ya ya da güney Asya'ya göç eder.





ÇAYIR İÇCİR KUŞU

Fiziksel özellikleri

Dünya genelinde oldukça yaygın ve tehlike altında bulunmayan bir türdür. Toprak üzerindeyken bakıldığından çoğu zaman ayırt edilemez bir durumdadır. Tüyleri sırt bölümlerinde büyük ölçüde kahve, karın bölgesinde ise devetüyü renktedir. Tüylerinin renkleri uçlarda bir miktar daha koyulaşır. Açık pembe ince ayakları ve gagası vardır.

Yaşam şekli

Çayır incir kuşları, işlenmemiş topraklara, bozkır ve çayırlara özgü bir türdür. Yuvasını toprak üzerinde yapar ve kuluçkaya burada yatar. Başlıca besin kaynakları toprak üzerindeki küçük böcekler ve bulabildiği tohum, çekirdek vb. taneciklerdir.

Dağılımı

Anayurdu İrlanda, İngiltere ve çevresindeki kıyı bölgeleri olan bu kuşlar göçmenlerdir ve kışları güney Avrupa, kuzey Afrika ve Asya'da geçirirler. Anayurtlarında da yaşamlarını büyük ölçüde kıyılarda ve ovalarda sürdürürler.





YEŞİL SIRTLI İNCİR KUŞU

Özellikleri

Diğer incir kuşu türlerinden farklı olarak sırt kısmı koyu, zeytin yeşili tonlardadır ve diğer türlerden daha az çizgilidir. Başındaki desenler de diğer türlerden daha belirgindir. Açık arazilerde görülürler. Kışları herdem yeşil fundalıklarda, yazları korularda bulnurlar. Boyları serçeler kadardır. Tek ya da çiftler halinde yaşarlar.

Yaşam şekli

Ötüşleri toygar gibi, tekli "steep" ya da "spek" şeklinde ve ağaç incir kuşuna benzerdir. Kanatlar ağaç incir kuşuna benzer fakat uçuşları daha hızlı ve yüksektedir. Besinleri genellikle böcekler, çimenler ve yaş tohumlardır. Yuvalarını Mayıs - Temmuz arası, çalılar arasında yere yaparlar. Yumurta 3-5 arası genellikle 4 adet, koyu kahverengi ve üzeri beneklidir.

Dağılımı

Asya'nın güneyi, kuzey, orta ve doğu Asya'ya kadar olan yerlerde ve Avrupa'nın kuzeydoğusu, Rusya civarlarında bulunur. Uzun mesafeli olarak kışları Asya'nın güneyine ve Endonezya'ya göç ederler.





KIZIL GERDANLI İNCİR KUŞU

Fiziksel özellikleri

Bu küçük incir kuşu türü, yavrulama zamanlarında yüzündeki ve boynundaki kızıllıklar ile kolayca tanınır. Diğer tüyleri akrabalarından farksızdır; üst taraf beyazımsı çizgili koyu kahverengi, alt taraf beyaz zeminde siyah desenlidir.

Yaşam şekli

Uçuşları güçlü ve düzdür ve uçuş sırasında karakteristik "psii" şeklinde bir ötüşü vardır.

Üreme mevsimlerinde dağlık ve bataklıkların bulunduğu açık araziler ve tundralardır. Yuvalarını yere yaparlar, yumurta genellikle 4-6 arasındır. Besinleri akrabaları gibi böceklerdir, fakat tohumlarla da beslenebilirler.

Dağılımı

Avrupa'nın ve Asya'nın kuzeyinden, Kuzey Alaska'ya kadar olan yerlerde bulunur. Uzun mesafeli olarak kışları Afrika'ya ya da güney ve doğu Asya'ya veya Amerika'nın batı kıylarına göç eder. Batı Avrupa'nın yerli kuşudur.





DAĞ İNCİR KUŞU

Özellikleri

Diğer incir kuşlarından farksız olarak, görünümleri yerle aynı renkte, üst taraf kahverengi renkte ve alt taraf sarımsı koyu çizgilidir. Bacakları koyu renkli, dış kuyruk tüyleri beyaz, gagası uzun ve koyu renktedir. Yazları tüyler farklılaşır ve göğüs pembe, baş grimsi renk alır, kaş belirginliği soluklaşır.

Kaya incir kuşunun bir alt türü olan, littoralis yazları dağ incir kuşuna benzer görünüşte olur. Şakımalarıyla ve aynı bölgelerde bulunsalarda, farklı yaşam ortamlarıyla ayırt edildikleri söylenebilir. Dağ incir kuşu, yanına yaklaşıldığında havalanan kaya incir kuşuna göre daha yaklaşılabilirdir.

Dağ incir kuşu böcekçildir. Ötüşü ani "fit" şeklinde, kaya incir kuşuna benzerdir.

Dağılımı

Güney Avrupa'nın dağlık kesimlerinde, güney Asya'nın ılıman bölgelerinden, Çin'e kadar olan kesimlerde yerleşim gösterirler.

Kısa mesafeli göç eden kuşlardır, kışları, bataklıklar ve sel bölgeleri gibi nemli açık arazilere göç ederler. Bazıları kışları ılılman okyanus ikliminden faydalanmak amacıyla İngiltere'nin kuzeyine göç ederler.





SARI KUYRUKNSALLAYAN

Fiziksel özellikleri

Erkeğinin alt tarafı parlak sarı, üst tarafı yeşilimsi, kanatları koyu renk, kanat çizgileri ise açık renktir. Dişileri daha mattır, üst tarafı yeşilimsi (bazılarının oldukça gri), alt tarafı kremdir ve kuyrukaltı daha sarıdır. Gençler daha kahverengi, alt tarafı ise uçuk kahverengidir ve kolyeyi andıran göğüs kuşağı, göz çizgisi ve bıyığı koyu renktir, gözünün üstünde açık renk bir çizgi vardır. Hepsinin kuyruğu uzun, ince ve siyah, kuyruk yan kenarları beyaz, bacakları uzun ve siyahtır.

Dağılımı

Çoğunlukla Avrupa'nın ve Asya'nın ılıman kesimlerinde ve kuzey Amerika'da Alaska bölgesinde bulunur.





SARI BAŞLI KUYRUK SALLAYAN

Fiziksel özellikleri

Zayıf, ince, 15,5-17 cm boyunda, karakteristik uzun kuyruklu bir kuştur. Üreme mevsiminde erkeklerin üst tarafı grimsi ve parlak sarı renkli, başı sarıdır. Diğer tüyler, alt tarafta sarımsı-beyaz ve baş kahvemsidir. Yuvasını yere yapar, yumurta sayısı 4 ya da 5'dir. Böcekçil, suya yakın olarak yaşayan bir kuştur.

Dağılımı

Orta Asya'nın kuzey kesimleri, nemli çayırlar ve tundralar türün yerleşim bölgeleridir. Kşları güney Asya'yanın genellikle yüksek kesimlerine göç eder. Dağılımı batıya doğru genişlese de, batı Avrupa'da nadir bulunur.





DAĞ KUYRUKSALLAYANI

Fiziksel özellikleri

Sarı kuyruksallayan ve ak kuyruksallayandan (Motacilla alba) farklı olarak, gri sırtıyla birleşen sarı kuyrukaltı ve sarı-yeşil kuyruk sokumuna sahiptir. Yazın erkeğin boğazı siyah, göğsü parlak sarıdır. Uzun kuyruğunun yanları beyazdır. Geniş, beyaz kanat çizgisi alttan belirgin olarak görülür.

Yaşam şekli

Sesi ak kuyruksallayandan çok daha patlayıcı ve keskindir, genellikle tek notadan ibaret, tişi ya da tisik şeklindedir.





AK KUYRUKSALLAYAN

Fiziksel özellikleri

İnce, zayıf bir kuştur. Boy 18 cm dir. Siyah beyaz başı, siyah göğsü, gri sırtı ve kararkteristik uzun kuyruğuyla tanınır. Dişi biraz daha soluk renklidir. Kuyruğu siyah, kuyruk dış telekleri beyazdır. Böcekçildir. Yuvasını taş duvar çatlaklarına ve insan eliyle yapılmış doğaya benzer nitelikteki yerlere yapar.

Dağılımı

Tür, çoğunlukla Avrupa ve Asya'nın bazı bölgelerinde ve Afika'nın kuzey kesimlerinde bulunur. Bulunduğu yerlerin yerleşik kuşu olmasına rağmen, Afrika'ya göç ettiği görülür. Açık araziler, küçük yerleşimlerin çevresi ve su kenarları yerleşim bölgeleridir.





BAYAĞI ARAP BÜLBÜLÜ

Bayağı Arap bülbülü (Pycnonotus xanthopygos), Arap bülbülügillerfamilyasından küçük bir kuş türüdür.

Serçeden biraz büyükçe, yaklaşık 19-21 cm. uzunluğundadır. Meyve bahçeleri, bostanlar, şehirlerde yaşar. İsrail'de bülbüllerden en çok tanınanıdır.

Özellikleri

Kafası ve kuyruğu siyah, kuyruk altı ise sarıdır. Gözlerinin etrafında beyaz bir halka vardır. Akdeniz kıyılarında yoğun olarak bulunurlar. Üreme dönemleri yaklaşık olarak 6-6.5 ay sürer. Yuvanın yerini erkek kuş belirler. Yuva yapmak için gereken malzemeyi dişi ve erkek beraber taşır fakat yuvayı sadece dişi yapar. Çeşitli böcekler, meyve, çiçek ve tohumlarla beslenirler.





BAYAĞI İPEK KUYRUK

Özellikleri

Yaklaşık 8-21 cm boyundadır. İpekimsi tüyleri ve sivri ibiği ile ayırt edilir.

Dağılımı

Avrupa'nın kuzey bölgeleri, Asya ve Kuzey Amerika'nın batısındaki kozalaklı ormanlarda yayılış gösterir. Göçebe bir kuştur. Uçuşu düz ve güçlüdür.





TIRTILYİYEN

Özellikleri

Tırtılyiyenlerin tüyleri de ipekkuyruklar gibi pürüzsüzdür. Tür, genellikle gri renklidir, erkekler göz çevrelerinde üçgen bir çerçeveye sahiptirler. Kuyruk ve kanatlarda uzanan siyah tüyler görülür.

abdi düşünülse de bazı araştırmacılar grubu Arapbülbülleri ile akraba sayarlar.

Dağılımı

Orta Doğu, Irak, İran, Pakistan, Türkmenistan'da yayılış gösterir. Kışları Kızıldeniz yakınları ve Basra Körfezine ve Arap yarımadasına göç eder. Çalılar ve fundalıklar içinde yerleşir, palmiye ağaçları ve bahçelerde de görülürler.





DERE KUŞU

Özellikleri

Kısa kuyruklu ve gövdesi koyu renklidir. Göğüs kısmı beyaz renktedir. Yaklaşık 18 cm. kadardırlar. Yüzer ve dalarlar. Karadeniz gibi rakımı yüksek olan yerlerde ve hızlı akan derelerde bulunurlar. Avrupa, Asya ve Afrika'da sulak bölgelerde yaşarlar.





BAYAĞI DAĞ BÜLBÜLÜ

Özellikleri

Tür, kızılgerdan boylarında, yaklaşık 13,5-14 cm.soluk görünüşlü, bir dereceye kadar çizgili sırtı ve genel görünüşüyle serçeye benzer bir kuştur. Alt kısmı siyahtır, sivri, zarif bir gagası vardır. Yetişkinler gri başlı ve cinsler benzer renklerdedir.

Yaşam şekli

Bayağı dağbülbülü, yerden diğer kuşların düşürdüğü yiyecekleri toplar. Yuvasını çalı ya da kozalaklı ağaçlara yapar. Yuvada 3 ila 5 adet beneksiz, mavi yumurta bulunur. Ötüşleri ince ve çınlamalıdır.

Dağılımı

Avrupa'nın ılıman kesimlerinden, Asya'nın iç bölgelerine kadar olan yerlerde bulunurlar. Dağılım alanlarının orta batısı ve güneyinde yerleşik olarak bulunsa da, böcekçil olması sebebiyle soğuk havalarda daha güneye göç ederler. Bahçeler, korular, fundalıklar kuşun yerleşim alanlarıdır.





SÜRMELİ DAĞ BÜLBÜLÜ

Sürmeli dağbülbülü (Prunella ocularis), dağ bülbülügiller (Prunellidae) familyasına ait bir kuş türüdür.

Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Hindistan, İran, Irak, İsrail, Ürdün, Lübnan, Rusya, Suriye ve Türkiye'de bulunur.

Doğal yaşam ortamı ılıman otlaklardır.





BÜYÜK DAĞ BÜLBÜLÜ

Özellikleri

Yuvasını küçük çalılara ya da kaya yarıklarına yaparlar, yuvada 3 ila 5 beneksiz açık mavi yumurta bulnur.

Tür, kızılgerdan kadar, yaklaşık 15-17,5 cm boylarında, akrabalarından çok az daha iridir. Sırtı çizgili kahverengi, serçeye benzerdir. Yetişkinler gri başlı ve alt kısımları kırmızı-kahverengi noktalıdır. Böcekçillere uygun, ince, sivri bir gagaya sahiptir. Cinsler benzer renklerdedir, erkekler daha zıt renkli olabilir. Genç yavrular kahverengi başa ve alt kısımlara sahiptirler.

Dağılımı

Avrupa ve Asya'nın ılıman 2000 metreye kadar olan dağlarında bulunurlar. Aslında yerleşik bir kuştur, kışları yüksek kesimlerde göç daha yaygın olmakla beraber, bazı kuşlar dağınık olarak İngiltere yakınlarına kadar göç edebilirler. Az bitkili, çıplak dağların kuşudur.




ÇAYIR TAŞÇALANI

Çayır taşçalanı (Saxicola rubetra), sinekkapangiller (Muscicapidae) familyasından otların bol olduğu fundalıklarda ve çalılıklarda yaşayan küçük, tıknaz ve dik duruşlu bir kuştürü.

Gözünün üzerinde ve koyu renkli yanağının altında açık renkli, belirgin çizgiler bulunur. Boğazı açık renk, kuyruğunun yanları ise beyazdır. En siyah tepelik ve yanak erkeğinde mevcuttur, göğsü kayısı rengi, kanat ve omuz lekeleri beyazdır. Dişisi daha açık renktir, gövdesinin tamamı kirli sarımsıdır. Ergenin baş deseni ve yanakları daha az belirgindir. Sesi ‘viit-çat-çat’; ötüşü ise daha sert notalar ve triller ile tatlı bir şakıma şeklindedir.





TAŞ KUŞU

Özellikleri

Boyları 11.5-13 cm. kadar olup, başları irice, kuyrukları kısadır. Erkeklerin başı, kuyruğu ve boğazı siyah, kanatlarında ise beyaz çizgi vardır. Dişiler daha kahverengi, kanatlarında daha az beyazlık vardır. Ötüşü 'tsak, tsak' ya da 'huii-tsak-tsak' şeklindedir.[1]Çayır taşçalanı'nda olan göz çizgisi bunlarda yoktur, boğazlarıda daha koyu renktir.

Beslenme

Böcek ve larvalarla beslenirler.

Yayılışları

Akdeniz ülkelerinde ve Avrupa'da taşlık tepelerde, çayırlarda ve fundalık alanlarda yaygındırlar.





KIZILGERDAN

Özellikleri

Uzunluğu 14 cm, sırtı sütlü kahverengi, yüzünün alt bölümü ve göğsü turuncuya çalan parlak kızıl, karnı beyaz olan bu tür ormanlarda, ağaçlıklarda ve bahçelerde yaşar.

Yaşam şekli

Tatlı bir ötüşü vardır. Böcekler, kurtlar ve diğer omurgasızlarla beslenir. Kuru yaprak ve otlardan bir ağaç kovuğuna ya da çalıların arasına yapılan yuvaya dişi beş-altı yumurta bırakır.

dağılımı

Avrupa'nın kuzeyinde üreyen kızılgerdan kışı Kuzey Afrika ve Ortadoğu'da geçirirler. Kızılgerdan başta Karadeniz, Marmara ve Ege bölgeleri olmak üzere Türkiye'nin orta ve kuzey kesimlerinde uygun yaşama ortamı olan yerlerde ürer. Kışın Türkiye'nin güneyinde de görülür.





ARDIÇ BÜLBÜLÜ

Fiziksel özellikleri

Ardıç bülbülü kızılgerdanla aynı büyüklükte olup ona çok benzer. Üstü açık gri kahverengi, alt kısmı gri beyaz renklidir. Gri tonlar hakimdir, alt taraftan bakıldığında bulutlu bir görünüşe sahiptir. Açık kırmızı kuyruk yamalarının olmayışı ve tüylerinin açık renkte olması bülbülle arasındaki en önemli farklardır.

Ötüşü

Erkeğin sesi yüksektir, ıslık gibi, titreme ve çıtırtılı sesler çıkarır. Bülbülde gittikçe yükselen ıslık çalıyormuş gibi devam eden nağmeler yoktur.

Dağılımı ve yaşam alanı

Avrupa ve Asya ormanlarında yaşayan böcekçil göçmen bir kuş türüdür. Çok yakın akrabası olan bülbülden daha kuzeyde yayılış yapar. Alçak sık çalılıklarda yuva yapar. Kışı Afrika'da geçirir.





BÜLBÜL

• Luscĭnĭa, -ae d. (luscĭnĭus, ĭi e.; luscĭnus, i e. = ἀηδών): Clus-cinia’dan /k/ düşmesiyle (bk. Clovis>Louis). [Sanskritçe] çru* “işit=” kökünden gelen Yun. κλύω ve/veya L. clŭĕō “ün salıyorum” fiilinden clus ve cănō “şakıyorum” fiilinden cinia: “Namlı ya da nağmezen (dişi) şakıyıcı”. Bayağı bülbülün adıdır.
• megărhynchos: Yun. μεγᾰρύγχος’tan; μεγᾰ- “büyük” ve ῥύγχος, -εος (τό) “burun”: “Koca-burun”.

Özellikleri

15-17 cm (genellikle 16,5) uzunluğunda, 18-23 gr (genellikle 21 gr) ağırlığındaki bülbül, kızılkuyruğun dişisini andırır, ama bacakları ve kuyruğunun ortası koyu renk değildir. Üst tüyleri, kuyruk sokumunda ve sırtta kızıla çalan düz, sıcak bir kahverengidir; alt tüyleri uçuk nohudî kır olur, boğazı daha soluk renktedir. Erişkinlerde, gövdenin kırıyla kaynaşan uçuk devetüyü renginde silik bir göğüslük vardır. Kahverengi başın üstünde iri ve kara gözü, hafif, beyazımtırak göz çeperiyle öne çıkar. Kaş, açık kır rengindedir. Orta Asya'da yaşayan L. megarhynchos hafizi alt türünün kaş şeridi daha belirsiz ve soluktur. Dişi ve erkek birbirine benzer, yalnız erişkin erkeğin kanat uzunluğu 90 mm'den fazla, erişkin dişininki 83 mm'den az olur.

Gençlik döneminde bülbüller, jüvenilkızılgerdanları andırırlar, ama farklı olarak kuyrukları kızıla çalar. Bu dönemde kafa ve kanatlar daha koyu ve soluk bir kahverengi üzerine daha açık, nohudî kahve beneklidir; gerdan kirli çopur olur. Kısmî gençlik ertesi karınsasına eylül başında girerler; küçük ve ortanca örtü telekleri, bazen de büyük örtüler ve en küçük uçma teleği yenilenir.

İlk kışındaki bülbüllerin göz çeperi yetişkinlerinkinden silik olur; güzünkarınsaya yeni girmiş olanlar, gençlikteki küçük ve ortanca örtü teleklerini muhafaza ederler, o yüzden bu teleklerde silik benekler vardır. İlk baharda karınsa tamamlandığında bu benekler silinir; fakat karınsa tamamlanmamışsa bile, baharda bu telekler kullanıla kullanıla yıpranıp düz bir renk almış olabilir. Örtü telekleri kısadır. Üreme ertesi karınsasına yine eylül başında girerler, karınsa tamamlandığında tüyleri erişkinlerinki gibidir.

Bülbülün görünüşü, yakın akrabası ardıç bülbülüne çok benzediği için, alan çalışması sırasında ayırt edilmesi bazen imkânsızdır. Ardıç bülbülünün tüyleri genellikle silik boz-kahverengidir, yalnız bazı ardıç bülbüllerinin donu, aynı bülbülünkü gibi sıcak, tarçıni bir kahverengi olabilir. O zaman uçma teleklerine bakılır: Bülbülde, kanat kapalıyken genellikle yedi esas uçma teleği gözükür; birinci esas örtü teleği uzundur. Ardıç bülbülünde kanat kapalıyken genellikle sekiz uçma teleği gözükür; birinci esas örtü teleği kısadır. Ayrıca yakından bakıldığında, bülbülün kuyruk telekleri, kızıla daha yakın bir pas rengidir; kuyruk altı lekesiz, sade ve pas rengine çalan devetüyü rengindedir: ardıç bülbülündeki gibi nohudî beyaz ve silik çizgili değildir; boğaz ve gerdanında koyu kırçıllı lekeler bulunmaz (ama uçuk gri bir karaltısı olabilir).

Dağılım, göç ve nüfus

Palearktik ve Habeşi biyocoğrafya sahalarında geniş alana yayılmış, göçmen bir kuştur. Yayılım sahalarına dair küresel boyutta bir ölçü verisi olmamakla, yalnız Afrika kıtasında 420.000 km²'lik bir yayılımları olduğu tahmin edilmektedir. Küresel nüfusu oldukça yüksek olup, yalnız Avrupa'da 8,5 milyon ilâ 23 milyon arasında birey olduğu varsayılmaktadır (2008 için hazırlanmakta olan BirdLife International raporu). Orta ve Güney Avrupa ile Orta Asya'da da dağılım alanları geniş olup, Britanya Adalarında yerel dağılım alanları vardır. Ardıç bülbülüne nazaran daha ılıman iklimleri seven bülbül, kışı başta Sahra, Mısır, Fildişi Kıyısı, Kenya, Kamerun ve Nijerya olmak üzere Afrika tropiklerinde ve Irak'ın bir bölgesinde geçirir.

Batı nüfuslarını oluşturan Luscinia megarhynchos megarhynchos (Brehm, CL, 1831) alt türü, Sahra çölü ve Batı Afrika yağmur ormanlarıyla Uganda arasında geçirir. Avrupa'da üreyen bülbüller, güz başında temmuz-eylül aylarında yola çıkarlar. Doğu nüfuslarını oluşturan L. m. hafizi ve L. m. africana, kışı ekseriyetle Kenya ve Tanzanya'da geçirirler, fakat bu son iki alt türü birbirinden ayırt etmedeki zorluktan dolayı, göç hareketleri ve kışlaklarının kesin sınırlarıyla ilgili, 2008 itibariyle yeterli veri bulunmamaktadır.

Yaşam Alanı

meşcereleri, baltalık ağaç türleri bulanan yaşam alanlarını tercih ederler; özellikle de hem yırtıcılardan saklanmalarına, hem de yem ararken yuvalarını korumalarına elverişli olan fındık dallarında rastlanırlar. İngiltere'de, yaşam alanı niteliklerinin değişimi uğraması ve fundalık yoğunluklarını azaltan Çin munçağını ve karacayı orman habitatlarına entegre etme çalışmalarının bu ülkedeki bülbül nüfusunun düşüşüne katkısı olduğu bilinmektedir.

Büyük olasılıkla diğer bölgeler için de gösterge değeri taşıyan, Almanya'nın Ren bölgesinde bülbül için şu aşağıdaki coğrafî parametreler tespit edilmiştir;

• Ortalama deniz seviyesiyle 200 metre arasında,
• Büyüme mevsiminde ortalama hava sıcaklığı 14 °C'nin üstünde olan,
• Hava sıcaklığının 25 °C'yi yılda en az yirmi gün boyunca geçtiği,
• Yıllık 750 mm'den az yağış alan,
• Kuraklık endeksi 0,35'nin altında olan,
• Kapalı katları olmayan meşcereler.

Beslenme ve ekosistemdeki yerleri

Avlarını genellikle yerde ararlar. Küçük böcekler, larvalar, solucan vb. gibi canlı yemleri; sonbaharda da küçük yabani meyveleri tüketirler.

Birçok diğer ötücü kuş gibi bülbül de, bitki ve fidanlara zarar veren böcekleri yiyerek bu bitkilerin gelişmelerine katkıda bulunur. Bilinen tek doğal düşmanı alaca baykuştur (Strix aluco).

Üreme ve ömürlülük

Erkek bülbüllerin ötüş yetenekleri, dişileri cezbetmeye yöneliktir; ötüş repertuvarının genişliğinin bülbüllerde yaşla doğru orantılı olduğu ve yaşlı erkeklerin, gençlerden 53% oranında daha geniş bir sentaktik yelpaze kullandıklarını gösteren etütler sonunda, 180 ilâ 260 arasında farklı ötüş cümlesi kurabilen yaşlı erkeklerin çiftleşme şansının genç erkeklere göre daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Başarılı çiftleşme sonrası, erkek bülbüller ötüş biçimlerini değiştirerek, dişileri cezbetmek için kullandıkları ıslıklı ötüşlerini azaltır, eşleri kuluçkaya yatana değin gece ötüşünü keserler.

Çiftleşme mevsimi, bülbüller için önemli bir rekabet dönemidir; şakımak için ciddi miktarlarda enerji sarf etmeleri gerektiğinden, ötüşler çoğu zaman erkeğin fizik kondisyonunun göstergesidir ve dişilerin yapacağı eş seçiminde başlıca etmendir. Kösnük ve atılgan ötüşlü erkeklerin çift bulma şansı daha yüksek olur. Bu azılı rekabetin nedeni, erkeklerin 49% kadarının, başarıyla çiftleşecek dişiyi hiçbir zaman bulamayacak olmasıdır. Erkekler, yuva sahanlığını cebren himaye ederler; geçmekte olan diğer kuşlarla dalaşır, bunları hiddetle kovalarlar. Bir erkek, bir mevsimde yalnız tek bir dişiyle çiftleşip onunla kalır.

Bülbüllerde toplu çiftleşme dönemi her yılın mayıs ayı ortalarına denk gelir. Yuva çoğu zaman dişi tarafından fundalıklardan toplanan küçük dallar, kuru yaprak ve otlarla yapılır. Kuluçka 13-14 gün (asgari 12 gün, azami 16 gün; ortalama: 13,75 ± 0.83) sürer. Bir seferinde 4-5 (asgari 2, azami 6; ortalama 4.63 ± 0.73) yumurta bırakan dişinin yumurtaları 21 mm'ye 16 mm ebatlarında, yüzde altısı kabuk olmak üzere 2,7 gr ağırlığındadır. Cinsel erişkinliğe ilk sene sonunda girerler. Civcivler altrisyaldir; bir kuluçkadan çıkanların ancak 1-2 tanesi ergenliğe ulaşır.

Bülbüller 1 ila 5 yaşına kadar yaşarlar (ortalama 3,80). Kayıtlara geçen en yaşlı bülbül bir kaynağa göre 8 yıl 4 aylık; diğerine göre 10 yıl 11 aylıktır.

Davranış

Çiftleşme mevsimi dışında münzevidirler; kışın, Afrika tropiklerine göç ederler. Mıntıkalarına bağlıdırlar, fakat aralarında topluluk hiyerarşisi bulunmaz. Çiftleşme döneminde erkekler, dişileri cezbetmek için rakipleriyle ötme müsabakaları yaptıkları zamanlar, mıntıkalarını hiddetle savunurlar. Bülbül ötüşleri, iki gruba ayrılabilir: ıslıklı ve ıslıksız. Islıklı ötüş, mıntıka müdafaası ve eş cezbetmede kullanılır ve kolay ayırt edilir. Islıklı ötüş, erkek başarılı bir çiftleşme gerçekleştirdiği zaman diner. Dişiyi cezbetmeye çalışan erkek bülbül, gecenin 50%'lik kısmında ötmeye devam eder. Erkekler, öterken kilo kaybederler. Gece ötmelerinin birçok metabolik ardılı vardır; gündüzleri, daha büyük bir bedensel besin rezervi toplamak için yem arıyarak geçirmek zorunda kalır; bu esnada öterek dişilere kur yapmayı keser ve yırtıcı hayvanlar tarafından görünme risklerini artırırlar.

Yoğun fundalıklarda gizlenen küçük kuşlar oldukları için, davranışlarının geri kalanı hakkında yeterince veri bulunmamaktadır; genellikle gözlemlendiklerinden daha sık işitilirler. Göç etmedikleri zamanlarda, ancak kısa, çoğu zaman bir daldan diğerine geçecek kadar mesafeler katederler.

Ötüşü

Temas kurarken, sert ve kısa "tik" sesi çıkarırlar. Tan ve günbatımında, endişeli, zemberekli saati kurma sesine benzeyen "tik-ik-ik-ik..." biçimde ötüşleri vardır. Teyakkuz hâlinde, çok keskin ve tiz, yerini belirlemesi güç bir "tsiiip" sesi çıkarırlar. Gece göçü esnasında cılız ve boğuk bir "tsi" sesiyle haberleşirler. Şakımaları tiz, uzayıp titreşen seslerle başlayarak peslere inerken ivme kazanır. Hiçbir hece bir diğerine benzemez.





GÖKGERDAN

Özellikleri

Gökgerdan 13-14 cm uzunluğunda olup kızılgerdana benzer. Kırmızı yan yamalarıyla siyah kuyruğu dışında açık kahverengidir. Beyaz bir superciliumu vardır.

Kırmızı lekeli gökgerdan erkeğinin mavi önlüğü, hemen ardından gelen siyah, beyaz ve pas renkli lekeli çizgilerle sınırlanmıştır. (Kırmızı lekeli gökgerdan) L. svecica svecica gibi Kuzey Avrasya'da yaşayanların, mavi önlüğünün merkezinde kırmızı bir nokta vardır. Beyaz lekeli gökgerdan L. svecica cyanecula gibi güney ve Orta Avrupa'da yaşayan alt türde de mavi önlüğün merkezinde beyaz bir nokta gözükür. Türkiye'de ki L. svecica magna alt türünün merkezinde ise herhangi bir nokta yoktur.

Bütün dişilerde, boğazından göğsüne kadar inen siyahımsı bir hilal bulunur, ve gaga altından göğse kadar kalan kısımlar da beyazdır. Yeni tüylenmiş yavrular çilli ve lekeli koyu kahverengindedir.

Erkeklerin ayırıcı görünüşüne rağmen, yeni yapılan kalıtsal çalışmalar sonucunda bütün formların tek bir türe ait olduğu doğrulanmıştır.

Yaşam alanı

Avrupa, Asya ve Alaska'da nemli huşormanlarında yaşayan göçmen böcekçil bir türdür. Genellikle ot öbeklerinde ve yoğun çalılıklarda yuva yapar. Kuzey Afrika ve Hindistan'da kışlar.

Ötüşü

Erkeğin yüksek sesli, çeşitli nağmelere sahip ötüşü yakın bir akrabası olan bülbülü hatırlatır. Çağrı sesi "Chack" gibidir ve gürültülüdür.